چطور دایره ی لغات کودکم را گسترش دهم؟ شاید پاسخ به این سوال چندان دشوار نباشد. امروزه روز رسانه های زیادی در دسترس کودکان اند و او در معرض دایره بزرگی از کلمات است. احتمالا در محله یا مهد هم دوستانی وجود دارند تا کودک کلماتی را یاد بگیرد.

صد البته شما با کودکتان صحبت می کنید و نظرات او را جویا می شوید و همین راهکار برای توسعه ی گفتار مهم است. راه های متداول دیگر مثل معاشرت با اقوام ( پدربزرگ و مادربزرگ و...) از جمله راه های همیشگی و درست برای گسترش دایره ی لغات است. با این حال خوب است بدانیم که معاشرت های معمولی و صحبت درباره ی دنیای پیرامون، یا عدم تمرکز بر انبوه کلمات راه های مفیدی برای خواسته ی ما نیستند.

فرزند ما در گفت و گوی خود و بعدها در خوانش کلمات درک می کند که نیازمند شناخت دنیایی بزرگتر از دنیای اطراف خود بوده است. دنیایی که درباره ی آن پرسش کرده و با تکرار مداوم آن دنیا و کلماتش را شناخته باشد. قطعاً در دسترس ترین راه برای به دست آوردن این شناخت کتاب ها هستند. کتاب هایی که .روایتگر زندگی های دیگر، جغرافیای متفاوت، اندیشه ها و فرهنگی خارج از زندگی روزمره ی کودک اند.

از کتاب های تصویری و بی کلام کمک بگیرید

وقتی کودک کتاب تصویری یا بدون کلام را در دست می گیرد تنها مجبور نیست به قوه ی تخیل خود برای داستان سرایی مراجعه کند. بیان آنچه می بیند یا شما می بینید و گفت و گو درباره ی آنها می تواند ارتباط متفاوتی بین شما و کودک ایجاد کند.

ارتباطی که همراه با سوال، پاسخ، طرح نظریه و رد و بدل شدن کلماتی جدید از دنیایی متفاوت اند. شما به سرزمینی سفر می کنید که ناشناخته هایی در آن وجود دارد. حیوان های درحال انقراض، معماری و فرهنگی دور از زندگی فعلی شما، و حتی رنگ هایی که در جعبه مدادرنگی به چشم نمی خورد و با صحبت درباره ی آن می توانید دایره ی واژگان کودک را توسعه ببخشید. در عین حال می دانیم که برداشت های ضمنی از تصویر و روایتگری کاربردی است که برای این دست کتاب ها تعریف شده است. کودک بارها و بارها می تواند با توجه به دایره لغاتش داستان هایی را تعریف کند و هوش کلامی خود را بالاتر ببرد.

ادبیات کلاسیک را فراموش نکنید

کودک شما قرار نیست اشعار یا داستان های کهن و کلاسیک را حفظ و روایت کند. او تنها می تواند شنونده باشد. شما می توانید داستان ها یا روایت های ساده نویسی شده ی چندباره را برای او بخوانید و یا تا آنجا که فرصت دارید خودتان به مطالعه ی این داستانها یا شعرها بپردازید. با این روش کودک خواه ناخواه کلمات مرتبط با اسامی اسطوره ای، جغرافیا و تاریخ را می شنود یا کلماتی از ادبیات و زبان کهن را در ذهنش حک می کند. تکرار این ماجرا سبب می شود او زمزمه و تکرار کلمات یا طرح پرسش را آغاز کند . در این موقعیت شما این امکان را دارید تا درباره کلمات( اسامی) و داستان های پیرامون آن بیشتر و بیشتر صحبت کنید. اهمیت این آموزش را زمانی درک خواهیم کرد که در مدرسه کودک اطلاعاتی درباره ادبیات و داستان ها دارد و خوانش آسان تر نام ها و مکان ها اشتیاق او را برای یادگیری داستان های تاریخی افزایش می دهد. اما چرا کتاب ها و نه روایت شفاهی در این میان مهم اند؟ چون کودک با تصاویر همراه می شود و تصاویر در بازآفرینی داستان و کلمات در ذهن او کمک می کنند.

کتابهای دو یا چند زبانه بخوانید

اگر کودک شما به یک زبان مسلط است به سراغ آموزش زبان دوم در قالب روایت یا تصاویر کتاب بروید. و اگر کودکتان به دو زبان مسلط است بد نیست آموزش زبان سوم را آغاز کنید. یادمان باشد قرار نیست کلاس آموزش تخصصی زبان داشته باشیم . فقط قرار است کودک ما مترادف های رایج یا کلمات مشترک را بشناسد. به طور مثال اگر در دل تصاویر کتاب یا داستان با کلمه ی «رودخانه» برخورد می کنید و کودک دو کلمه فارسی و انگلیسی را بلد است بد نیست درباره این واژه در زبان فرانسوی هم صحبت کنید.

چرا به استفاده از کتاب اشاره می کنیم؟ چون کتاب قابل لمس و در دسترس برای کودک است. او و شما می توانید هرگاه اراده کردید آن را در دست بگیرید و روایت ها و تصاویر را برای خود تکرار کنید امکانی که گفتگوهای بین فردی صرف یا تصاویر رسانه ها نمی توانند در اختیار ما قرار بدهند.

از دایره المعارف ها و فرهنگنامه ها کمک بگیرید

دایره المعارف ها، فرهنگنامه ها و اطلس ها به بزرگترها کمک می کنند تا به کودک اطلاعات تخصصی تری را که عموما مورد توجه نیست بیاموزند. آموزش نام انواع لباس ها، غذاها، گیاهان، ماشین ها و.... همانطور که گفتیم ممکن است تنها در فضای پیرامون کودک رخ بدهد. اگر این کتابها همراه با کارهای دستی، برچسب ها و .... باشند تکرار و تثبیت اسم ها برای فرزند شما راحت تر می شود. چون او به طور ملموس تری با واژه های ناشناس ارتباط برقرار می کند. اگر این فرهنگنامه ها از تصویرسازی استفاده کرده اند شما می توانید از ابزارهای دیگر ( اینترنت، تلویزیون و...) برای دسترسی به عکس ها و مستندات اقدام کنید.

اما اگر ضرورتی در این کار وجود ندارد خردسال و کودک با دیدن تصویرسازی ها و روایت هایی که از شما شنیده است به بازآفرینی کلمات در ذهنش رجوع می کند. بد نیست هر چند وقت یک بار به این کتاب ها مراجعه و از دل آنها سوالاتی را مطرح کنید تا فرزندتان کلمات و معانی و کاربرد آنها را به یاد بیاورد.

یادمان باشد که کتاب های بزرگسالی که کودکان به طور ناگهانی یا از سر کنجکاوی ورق می زنند گاهی به ما کمک می کنند تا درباره واژگان، داستان ها و اسامی با آنها صحبت کنیم. پس لازم نیست همیشه تصور کنیم فرزند ما صرفا با تورق کتاب کودک آموزش می بیند.

نکاتی برای آغاز یا پایان کتابخوانی:

پیش و پس از خوانش کتاب از کودک نظرش را درمورد محتوا بپرسید. این گفت وگو می تواند ارتباط کلامی کودک را با توجه به داده های جدید گسترش دهد.

می توانید روزهای بعد از خواندن کتاب با فرزندتان بازی کلمه ها را تجربه کنید و از او درباره شخصیت ها و نام های جدید که در کتاب درباره شان صحبت کردید سوال کنید.